Sáng 8/12, Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đã tổ chức hội thảo: Kinh nghiệm cải cách thị trường điện cạnh tranh ở Cộng hòa Liên bang Đức và bài học đối với Việt Nam. Các tham luận tại hội thảo cho thấy, thực hiện thị trường điện cạnh tranh mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho nền kinh tế.
Nước Đức đã thực hiện tốt trong việc phân tách các công đoạn truyền tải, phân phối điện. Song những chia sẻ về kinh nghiệm thực hiện ở Đức không phải cái Việt Nam làm theo mà dùng để tham khảo”. Nguồn: ENAS
Do tính chất đặc thù của hàng hóa điện và tính chất kinh tế kỹ thuật của ngành điện, thị trường điện Việt Nam cũng như các nước trên thế giới đều được hình thành, phát triển từng bước phù hợp với trình độ phát triển của ngành Điện, trình độ phát triển của nền kinh tế trong từng giai đoạn. Xây dựng thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam là một chủ trương nhất quán của Việt Nam.
Theo TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, để nâng cao sức cạnh tranh của thị trường điện, cần quan tâm đến chính sách quản lý điện bên cạnh thị trường, cần xem giá điện, phân phối, bán lẻ… là bao nhiêu, cũng như cần biết cơ cấu chi phí của hệ thống…
Chia sẻ kinh nghiệm thị trường điện cạnh tranh, GS.TS Andreas Polk, Trường đại học Kinh tế và Luật Berlin cho biết, khi tự do hóa thị trường điện từ năm 2007-2008, diễn biến thị trường điện ở Đức trở nên sôi động.
Khối lượng giao dịch trên thị trường giao ngay tăng gấp đôi tính từ năm 2009; xu hướng giá giảm khoảng 50% so với năm 2008.
Để chính sách tự do hóa thị trường phát điện cạnh tranh đạt được hiệu quả, Chính phủ Đức đã tiến hành tự do hóa đồng thời ở tất cả các khâu, bao gồm: Sản xuất điện, bán buôn, bán lẻ và truyền tải điện. Cùng với đó, để giúp tất cả các công ty đầu tư vào lĩnh vực điện được đối xử công bằng, bình đẳng, Chính phủ Đức cũng sửa đổi Luật Năng lượng vào các năm 2003 và 2005 và thành lập Cơ quan quản lý năng lượng quốc gia, cơ quan này sẽ đưa ra quyết định về năng lượng. Nhưng để tránh chịu tác động của yếu tố chính trị, cơ quan này hoạt động độc lập và không chịu sự tri phối của tổ chức nào.
Tuy nhiên, theo GS.TS Andreas Polk, tự do hóa cũng đặt thị trường điện trước những yêu cầu về minh bạch cơ cấu giá thành, cũng như giảm quyền lực của các doanh nghiệp đang chiếm lĩnh thị trường khi đó. Ông cũng nhấn mạnh, nước Đức đã thực hiện tốt trong việc phân tách các công đoạn truyền tải, phân phối điện. Song những chia sẻ về kinh nghiệm thực hiện ở Đức, không phải cái Việt Nam làm theo mà dùng để tham khảo. Đồng thời, để quá trình vận hành thị trường phát điện cạnh tranh tại Việt Nam mang lại hiệu quả, theo ông, Việt Nam cần tiến hành cạnh tranh đồng thời ở tất cả các khâu từ sản xuất, truyền tải đến tiêu thụ điện. Đồng thời, cần thành lập cơ quan quản lý quốc gia về năng lượng, cơ quan này phải hoạt động độc lập, không bị chi phối bởi những yếu tố chính trị và đưa ra những quyết định mạnh mẽ, thúc đẩy thị trường hoạt động minh bạch, hiệu quả.
TS. Michael Krakowski – Cố vấn Trường Kinh tế và Luật Berlin cho biết: Vận hành thị trường phát điện cạnh tranh mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế và xã hội. Trong đó, lợi ích thiết thực nhất là có nhiều đơn vị cùng tham gia cung cấp điện, họ cạnh tranh với nhau, giá điện giảm, người tiêu dùng được hưởng lợi. Đồng thời, tạo điều kiện tốt cho nền sản xuất công nghiệp phát triển.
Tại Việt Nam, thị trường phát điện cạnh tranh chính thức được vận hành từ ngày 1/7/2012. Mặc dù đã đạt được kết quả tích cực, từ chỗ chỉ có 31 nhà máy điện tham gia thị trường đến nay đã có 60 nhà máy, nguồn cung ứng điện ổn định hơn, nhưng theo đánh giá của Bộ Công Thương, sau 3 năm vận hành vẫn còn nhiều bất cập, do cơ sở hạ tầng yếu. Công tác đầu tư đã được chú trọng nhưng vẫn còn hạn chế, dẫn đến tình trạng mất cân đối giữa nguồn và lưới điện truyền tải – phân phối điện, dẫn đến tình trạng quá tải cục bộ ở một số nơi. Tỷ lệ nhà máy điện chưa tham gia thị trường vẫn còn lớn…
Ông Lê Hồng Hải, chuyên gia thị trường điện, Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương cho rằng, ngành Điện cần quyết liệt hơn nữa trong việc đôn đốc các nhà máy điện mới chuẩn bị các điều kiện để tham gia thị trường điện và nghiên cứu phương án tham gia thị trường điện của các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu và nhà máy điện BOT.
Đặc biệt, hệ thống quản lý thị trường bán buôn điện cạnh tranh sẽ cần được đầu tư, phát triển đáp ứng yêu cầu thiết kế của thị trường. Quá trình các hệ thống này theo kinh nghiệm quốc tế sẽ cần khoảng 3-4 năm để hoàn thiện.
MC (ST).